Vertigo efekti ilk defa, ünlü yönetmen Alfred Hitchcock‘un Vertigo filminde; gerilimli sahnelerin gücünü arttırmak ve atmosferi desteklemek amacıyla 1958 yılında kullanılmıştır. İlk kullanıldığı filmin adını taşıyan bu efekt (Hitchcock Zoom’u da denmektedir), 1958 yılından bu yana bir çok ünlü yönetmen tarafından kullanılmıştır.
Vertigo efekti, konunun merkezini kadraj içinde tutarken, konunun önü, arkası ve yanındaki nesneleri hızlı odak değişimi sebebiyle değişime uğratır. Bu değişim görsel algıyı bozan tedirgin edici, farklı bir etki oluşturur. Bu etki yani vertigo efekti 2 farklı şekilde yapılır ama farklı uygulamalara bakmadan önce vertigo efektinin nasıl yapıldığına bakalım.
Vertigo Tekniğinin Uygulanışı
Vertigo efektini oluşturabilmek için iki ekipmana ihtiyacımız var. Bu ekipmanlardan biri kameranın, üzerinde kayarak gitmesini sağlayacak olan Dolly yada şaryo. Ekipmanlardan ikincisi ise zoom in zoom out yapabilen bir lens. Vertigo efektini oluşturmanın birinci yolu; kamera, şaryo üzerinde ileri doğru hareket ederken lens ile zoom out yapmaktır. İkinci yolu ise tam tersi; kamera, şaryo üzerinde geriye doğru hareket ederken lens ile zoom in yapmaktır. Bu her iki kombinasyonda da dikkat etmemiz gereken en önemli unsur; kamera ileri gidiyorsa zoom geri (zoom out) kamera geri gidiyorsa zoom ileri (zoom in) şeklinde olmalıdır.
Vertigo efektini yapmak günümüz şartlarında kolay görünse de 50’li yıllarda çok büyük sinema kameralarıyla bu hareketi gerçekleştirmek hayli zor ve pahalıymış. Alfred Hitchcock bir röportajında şöyle diyor:
Aşırı içkili olduğum bir gece her şeyin benden uzaklaştığı bir hisse kapılmıştım. Vertigo filminin çekimleri sırasında Rebecca karakterinin de içinde bulunduğu durumu bu his ile anlatmak istedim. Görüntü yönetmeniyle yaptığım uzunca denemelerin sonucunda dolly ile optik kaydırma yaparak bu hissi görselleştirebileceğimizi anladık. Ne kadara mal olacağını sorduğumda bana 50.000 dolara mal olacağını söylediler.
Günümüzde kameralar oldukça küçüldü ve ucuzladı yani vertigo hareketini gerçekleştirmek için öyle aman aman paralar harcamanıza gerek yok. Kameranızı slider’ın üstüne takın, zoom lensinizi ayarlayın, hareketin oluşturacağı netlik kaymasını önlemek için hareketin başındaki ve sonundaki netlik nokalarını belirleyin ve işlemi gerçekleştirin. Kısa film, vlog, yada klip çekimlerinde bu etkiyi siz de anlattığımız şekilde rahatlıkla gerçekleştirebilirsiniz.
Üst tarafta görmüş olduğunuz Goodfellas filminin bir sahnesinde yönetmen Martin Scorsese, iki karakter bir masada otururken dünyada kaderlerine dair bir çok şeyin değiştiğini ama o iki karakterin olanlar hakkında bir fikri olmadığını anlatmak adına vertigo efektini kullanmıştır.
Zoom In-Out Tekniği
Vertigo efekti sadece video ve sinemada değil fotoğrafçılık alanında da kullanılmaktadır. Zoom in-out adı verilen bu tekniğin vertigo efektinin fotoğraf hali olduğunu söyleyebiliriz. Bu efektte vertigodan farklı olarak dolly yada bir şaryoya ihtiyacınız yok bir zoom lensinizin olması yeterli. Bu efekti gerçekleştirebilmek içinse fotoğraf makinemizi manuel moda alıyoruz ve enstantane süresi yavaşlatıyoruz bir saniyenin yarısı yada bir saniye gibi süreler yeterli olacaktır. Daha sonra fotoğrafı çekmek için deklanşöre basıyoruz. Deklanşöre bastığımız anda lensimizin zoom halkasını ileri yada geri hareket olacak şekilde çeviriyoruz. Enstantane süremiz görece uzun olduğu için lensimizle yaptığımız bu hareket fotoğrafta vertigo efektine benzer bir etki yaratıyor.
Aşağıdaki videodan sinema tarihinde bu zamana kadar yapılmış en iyi vertigo efekt örneklerini görebilirisiniz. Ayrıca Vertigo ve Zoom in-out efektlerinin yapılışına dair eğitim videomuzda önümdeki haftalarda yayında olacak. O videoları izleyerek çok daha kolay bir şekilde bu iki tekniği gerçekleştirebilirsiniz. Her hafta fotoğrafçılık ile ilgili incelemelere, ipuçlarına ve pratik bilgilere yer verdiğimiz Youtube kanalımıza abone olmayı unutmayın.
