Sinema televizyon okumuş yada film setlerinde çalışmış arkadaşlarınızın bir filmin kamera hareketlerinden bahsederken pan, tilt, dolly yada mezopan gibi bir çok tabir kullandığını duymuşsunuzdur. ”Abi Matrix’te Neo’nun üzerine kurşunlar gelirken kamera bir ark hareketi yapıyor inanamazssın” gibi diyaloglara yabancı kalmamak ve film çekerken, set çalışanlarına sahneyi doğru anlatabilmek için bu 8 temel kamera hareketini tam anlamıyla öğrenmeniz gerek.
Aşağı yukarı yada ileri geri gibi yönel kelimeler kamera hareketini anlatmakta yetersiz kaldığı için her hareket için ayrı bir tanım oluşturulmuş. Kendi içinde 2’ye ayrılan bu tabirlere gelin hep beraber yakından bakalım.
A- Kamera ve bağlı aparatlar yardımıyla, kameranın yeri veya bakış açısı değiştirilerek yapılan hareketler
1) Pan (Yan çevrinme)
2) Tilt (Yukarı-aşağı çevrinme)
3) Pedestal (Kameranın yerden yüksekliğini değiştirme)
4) Dolly (Kamerayı yana hareket ettirme)
5) Tracking (Kamerayı öne-geriye hareket ettirme)
6) Ark (Kamerayı dairesel hareket ettirme)
B- Kamera sabitken, lensteki bileziklerle oynanarak yapılan hareketler
7) Netlik kaydırma
8) Zoom (Optik kaydırma)
1- Pan Hareketi
Kameranın sağdan sola yada soldan sağa yaptığı çevirinme hareketine pan hareketi denir. Sağdan sola yapıldığında sola pan, soldan sağa yapıldığında ise sağa pan şeklinde ifade edilir. Bu kamera hareketinde kamera bir tripod üstünde sabittir yani kamera sağa-sola yada ileri-geri kaymaz. Kamera sabitken kamerayı sağa yada sola çevirirseniz pan hareketi yapmış olursunuz.
Pan yaparken birbiri ile ilişkili iki unsur hakkında izleyiciye bilgi vermek ve bu iki unsuru birbirine ilişkilendirmek amacıyla bu hareket tercih edilir. Örneğin; bankta oturan bir adamı bel plan görürken sağa doğru pan yapıp ona, ilgiyle bakan bir kadını gösterdiğinizde birbiriyle ilişki içinde olan iki karakteri bir planda göstermiş olursunuz. Bu örnekten de anlaşılabileceği üzere doğru pan hareketi gerçekleştirebilmek için ilk ve son kareyi doğru ayarlamalısınız. Bu nedenle pan için başlangıç karesi ile pan hareketinin son karesi çok önemlidir. Bu iki unsur arasında çok fazla boşluk varsa pan tercih edilmez, aradaki boşluğun hem seyirci, hem de konu için önemi olmadığından izleyiciyi sıkar.
Pan hareketini doğru gerçekleştirebilmeniz için hareketin hızı da çok önemlidir. Eğer az önceki örnekte ki bankta oturan adamdan ona ilgiyle bakan kadına çok yavaş pan hareketi yaparsak izleyici sıkılacak ve filmin temposu o kısımda çokça düşecektir. Yani en temelde pan hareketi detayların kaybolmayacağı kadar yavaş, ama sıkmayacak kadar tempolu olmalıdır.
2- Tilt Hareketi
Tilt hareketi kameranın yukarıdan aşağıya yada aşağıda yukarıya çevirinme hareketidir. Bu harekette de pan hareketi gibi kamera sabittir. Kamera ile öne, arkaya, sağa ve sola kaymadan yukarı ve aşağı çevirinme hareketi yapılırsa tilt yapılmış olur. Bu hareket yukarıdan aşağı yapılıyorsa aşağı tilt aşağıdan yukarı yapılıyorsa yukarı tilt şeklinde ifade edilir.
Genel görüntüsü herkes tarafından bilinen veya daha önceki planlarda gösterilen objelerin detayları hakkında bilgi vermek amacıyla, çerçeve formatına uymayan çok yüksek ve büyük objelerin çekiminde, mesela bir kadının kapıyı açmasıyla kafasının görünmesi sonra kapıyı çalan kişi gözüyle aşağı doğru bir bakışı (göz süzüşü) gerçekleştirmek veya normal olmayan bir davranışın sürprizini seyirciye göstermek (kapıdaki kadının çıplak oluşu gibi) amacıyla, özel efektler veya karmaşa gibi bir çok amaç ile tilt hareketi yapılır.
Örneğin bir mekanın bilgisini vermek istediğiniz mekan, gökdelen gibi büyük bir yapıysa tilt hareketi kullanarak mekan izleyiciye bir planda gösterilebilir yada bir adamın yüzünden beline doğru aşağı tilt hareketi yapıp belindeki silahı göstererek seyirciye biraz sonra o silahla ilgili bir durum oluşacağına dair bilgi verebilirsiniz.
3-Pedestal
Gelelim kameranın kayarak yaptığı hareketlere. Pedestal tekniğinde kamera ile yukarı yada aşağı dikey yapılan harekettir. Bu hareketin tilt tekniğinden farkı kameranın yukarı yada aşağı doğru dikey eksende hareket etmesidir. Örneğin bir insanı ayaklarından başına kadar çerçeveyi genişletmeden takip etmek için yapılır. Pedestal hareketini gerçekleştirebilmek için kamera pedestal yada crane denilen aletin üzerinde olmalıdır. Bu alet ile pedestal hareketini gerçekleştirebilirsiniz. Bu hareket aynı zamanda boom crane hareketi de denmektedir.
Uzun boylu bir basketbolcuyu çektiğimizi düşünelim. Onun boyunun normalin üzerinde olduğu göstermek için ayaklardan başlayıp baş seviyesine kadar pedestal hareketini gerçekleştirerek seyirciye dev gibi bir basketbolcuyla karşı karşıya olduğunun bilgisini verebiliriz.
4-Dolly Hareketi
Dolly yada bir başka değişle kayma hareketi, kameranın sağa sola bir ray yada tekerleklik tripod üzereinde sağa sola hareket etmesiyle gerçekleştirilen bir kamera hareketidir. Bu çekim tekniği bir hareketi kadrajın ölçeğini değiştirmeden takip etmek yada tansiyonu arttırmak adına filmlerde sıkça kullanılır.
Düz zeminlerde tekerlekli tripod yada gimbal ile bu hareket sağlanabilir. Bu çekim yöntemi en sağlıklı şekilde bir ray üzerine koyulmuş tripod ile sağlanır.
5-Tracking (Truck)
Truck kamera hareketi kameranın bir ray yada tekerlek üzerinde ileriye yada geriye doğru yapılan kamera hareketidir. Bu çekim tekniği hareket takiplerinde kullanılır. Konunun hareketine aksi istikamette yapılabilir. Bu sayede konunun olduğundan daha hızlı hareket ettiği etkisi uyandırılabilir. Çerçeveyi gereksiz yere büyütmemek veya küçültmemek için kullanılır. Bu hareketi kullanırken çoğunlukla, dinamik bir objeyi merkeze alır, çevresi sürekli değişirken ilginin asıl objede kalmasını sağlarız.
Bu kamera hareketini gerçekleştirebilmek adına dolly hareketinde olduğu gibi ileri geri hareket edebilen bir tripod yada ray kullanılmalıdır. Günümüzde gimbal ile de bu hareket sağlanmaktadır.
6- Ark (Dairesel)
Kameranın bir konuyu ortalayarak dairesel bir hareket gerçekleştirme tekniğine ark tekniği denmektedir. Bu çekim tekniğinde kamera yay şeklindeki rayların üzerine yerleştirilir böylelikle kamera 360 derece bir konunun etrafında dönebilir. Genellikle bu kamera tekniğinde başlangıç ve bitiş karesi oldukça önemlidir. bu sebeple bu hareketi gerçekleştirerek başlangıç ve bitiş noktalarına ekstra ilgi gösterilir.
–Genelde ortaya bir objeyi alıp etrafında dönerek objenin uzayda bulunduğu noktayı belirtmek ve objenin etrafında bulunduğu yer hakkında bilgi vermek için kullanılır.
-Objenin etrafında 360 derece dönerek objenin her yönü hakkında bilgi vermek amacıyla yapılan kamera hareketidir.
-Yavaş yapıldığında psikolojik bir etki uyandırır. Hızlı yapıldığında ise seyirciyi aniden değişik bir boyuta taşır ve şaşırtır.
-Çok sık kullanılmayan bir harekettir. Ancak amacına uygun yerinde yapıldığında diğer kamera hareketlerinden etkileyicidir.
7- Netlik Kaydırma (Mezopan)
Kameranın yeri sabitken lensin netlik halkasını çevirerek bir konudan diğer bir konuyu geçişi sağlayan harekete mezopan denmektedir. Bu çekim tekniği ilgimizi bir nesneden diğerine yoğunlaştırmak veya nesne ile çevresinin ilişkisini kurmak/bozmak için kullanılır. Bu harekete netlik atma netlik kaydırma da denmektedir. Alt taraftaki videoda netlik kaydırma tekniğinin başarılı bir şekilde uygulanışını göreceksiniz.
8- Zoom (Optik Kaydırma)
Bu kamera hareketinde kamera sabittir. Lens içerisinde bulunan optik elemanların hareket ettirilmesiyle oluşturulan bir kamera hareketidir. Çekilen konunun sabit bir yerde durması ve kamera gövdesi ile hareket etmeye gerek kalmadan görüntü açısının büyümesi veya küçülmesinin mercekler yardımıyla sağlanmasıdır.
Sabit açılı objektiflerde, odak uzaklığı sabit olduğundan bu hareket mümkün değildir. Değişken açılı zum objektifler ile mümkündür. Aslında zum objektifler, ani açı değişiklikleri gerektiğinde, kameramanın sık sık objektif değiştireceği durumlarda zaman kaybını ortadan kaldırmak amacıyla ve bir çok objektifin taşınamayacağı durumlar için üretilmektedirler. Ancak bu ani açı değişikliğini bir hareket olarak kullanan yönetmenler ile zum hareketi ortaya çıkmıştır.
