Türkiye’de fotoğrafın temel sorunlarından biri de eleştiri. Eleştiri almak için fotoğraflar yoruma açık şekilde ekleniyor, ama altına gelen eleştiriler
komik veya yetersiz oluyor. Çoğu zaman, ‘Çok güzel olmuş’, ‘Modeliniz çok güzel’, ‘Bende o makine olsa neler çekerim’ tarzı yorumlar alıyoruz. Yabancı sitelerde fotoğraf severlerin daha paylaşımcı ve birbirlerine yararlı olduklarını görüp üzülüyorum çoğu kez. Ama gördüm ki bunu doğru yapan az veya yok, insanlara göstermeden de istemek belki de saçma. Bu sebeple iyi bir fotoğraf eleştirisi (fotokritik) nasıl yapılmalı, bu yazıda bunu anlatmaya çalışalım.
Öncelikle şunu göz önünde tutun, fotoğrafçı tek bir fotoğraf ile yargılanamaz, fotoğrafçı, önceki çekimleri de göz önüne alınarak kapsamlı şekilde değerlendirilmelidir. Tek fotoğrafla iyi fotoğrafçı olunamayacağı gibi, tek fotoğrafla rezil de olunamaz. Her şeyden önce bunun bir sanat olduğu ve sanatta tek doğrunun olmadığı bilinmelidir. Size göre doğru olan bir şey bir başkasına göre yanlış olabilir, dolayısıyla düşünceler ve sanatın icra edilişi hakkında karşı tarafı incitmeden yorumlar yapılmalıdır.
Eğer kritiği alan fotoğrafçıysanız da, fotoğrafınızı paylaştıktan sonra bir müddet izleyin, hemen savunmaya geçmeyin, bırakın insanlar diledikleri gibi eleştirsinler, zaten çoğu ‘Çok beğendim’ veya ‘hiç olmamış’ yazacaklardır, bu gibi eleştiriler sizin gelişiminize katkısı olan eleştiriler olmadığı gibi, belki de göz önüne hiç almamanız gerekir. Kendinizi savunmaya geçmeye hazır hissettiğiniz an da, önce karşı tarafın öne sürdüğü fikirin doğruluğunu tartın, daha sonra fikrinizi savunun.
Peki nasıl eleştiri yapmalıyım?
1) İlk Bakış
Fotoğrafı dikkatli şekilde izleyin, her yerine bakın, detaylara odaklanmaya çalışın, iyi veya kötü gördüğünüz bir şey varsa da hemen yazmayın, kafanızda not edin.
2) Yorumlama
Fotoğraf hakkında küçük küçük konuşmaya başlayın. İlk bakışta neler gördüğünüzü söyleyin. ‘Fotoğrafa ilk baktığımda şöyle hissediyorum…’ veya ‘Bu fotoğrafta şöyle bir duygu var…’ diyerek başlayabilirsiniz. Bir şey hissetmediyseniz de kibar bir şekilde söyleyebilirsiniz.
3) Teknik Detaylar
Sıra geldi teknik detayları vermeye. Pozlama nasıl, diyafram açıklığı fotoğrafa uygun mu, daha açık olsa nasıl olurdu, daha kısık olsa nasıl olurdu, netleme ne durumda, fotoğraf net mi, keskin mi, flu ise fluluk istenerek mi oluşturulmuş gibi bir çok teknik detay burada yorumlanabilir. Renkler nasıl kullanılmış, siyah-beyaz olsa daha mı iyiydi gibi sorular da sorulabilir. Işığın kullanımı gibi detaylar da fotoğrafçıya belirtilmelidir.
4) Estetik noktalar
Fotoğrafın kadrajı ve kırpılması bu noktada tartışılmalıdır. Kadraj dar mı, gereğinden fazla geniş mi, gereksiz objeler var mı, farklı bir açıdan çekilse daha mı iyi olurdu gibi sorular burada sorulabilir.
5) Fotoğrafta beğendiğiniz noktalar
Fotoğrafla ilgili beğendiğiniz noktaları da bu noktada belirtebilirsiniz. ‘Şurasını sevdim çünkü…’ veya ‘Gerçekten gökyüzünün rengi objeyi ortaya çıkarmış’ , veya ‘Fotoğrafta müthiş bir kontrast var’ şeklinde sevdiğiniz noktaları da belirtmelisiniz.
6) Daha iyi olabilecek noktalar
‘Bu fotoğrafı siyah-beyaz çekseydiniz daha iyi olabilirdi çünkü renkler çok karışıklık yaratmış’ veya ‘Kadrajı daha dar alabilirdiniz çünkü solda duran çöp bidonu estetik algıyı azaltmış’ veya ‘Açık diyaframlı lens kullansaydınız arkaplanı daha iyi öldürebilirmişsiniz ve fotoğrafınız daha etkileyici olabilirdi’ tarzı öneriler ve bu önerileri neden yaptığınıza dair açıklamalar yaparsanız çok faydalı olacaktır.
7) Son kısım
Son olarak da fotoğrafın genel olarak yorumlanmasını yapabilirsiniz. ‘Genel olarak fotoğrafınızı şöyle buldum çünkü…’ şeklinde bitirebilirsiniz.
Örnek Fotoğraf Yorumlaması
Fotoğrafa baktığım zaman, İstanbul’un karışıklığını Taksim İstiklal Caddesi’ni kullanarak belgelediğinizi görüyorum.
Bence fotoğrafta insanların hayatın içinde kaybolmaları, kalabalık içindeki yalnızlıklar, nostaljik trenin caddeye getirdiği hava ve bunların bütünleşmesi anlatılmış.
Teknik olarak, odaklamanın oldukça doğru yapıldığını düşünüyorum, ayrıca her yerin net olması fotoğrafın anlamını bütünleştirmiş, pozlama yerinde görünüyor, gökyüzünün bulutsuz olması ışık patlamasına yol açsa da fotoğrafa genel olarak etkisinin az olduğunu söyleyebilirim.
Kadrajınız biraz daha dar olabilirdi, sol tarafta kadraja giren sivri nesneler fotoğrafın bütünlüğünü bozmuş görünüyor, aynı zamanda sol üstte görünen gazete reklamının tramvay ile aynı renk bırakılması fotoğrafa negatif etkide bulunmuş, diğer noktalar gibi sepya tonlama ile yapılsaydı daha estetik olabilirdi.
Bu fotoğrafta şunlar değiştirilebilir; fotoğrafı bir kere de düz kadrajla deneyin, eğik kadraj her ne kadar hareketli bir görüntü yaratmaya neden olduysa da dik kadraj ve siyah-beyaz tonlamayla daha iyi olabilir, çünkü renklerin verdiği karmaşıklığı siyah beyaz ile giderebilirsiniz. Bu tabi ki kişisel olarak değişen bir zevk ama denemekte fayda olabilir.
Bu fotoğrafta en çok tonlamanızı beğendim. Ayrıca fotoğrafı işlerken oluşturduğunuz glow etkisi (belli yerlerdeki ışık parlamaları) fotoğrafa yakışmış, fotoğrafa ruh katmış, tebrikler…
Ben olsaydım fotoğrafı şu şekilde işlerdim ve çekerdim:
